متخصص قلب و عروق کیست؟
قلب و عروق یکی از تخصص‌های پزشکی است که بر روی پیشگیری، تشخیص و درمان انواع اختلالات قلبی و عروقی تمرکز دارد. معمولا پزشک عمومی یا پزشک متخصص داخلی در صورت مشکوک بودن علائم بیمار به مشکلات قلبی، او را به پزشک متخصص قلب و عروق ارجاع میدهند.
کسی که به مدت ۷ سال دوره پزشکی عمومی را گذارنده است و پس از پذیرش در آزمون رزیدنتی به مدت ۴ سال در زمینه تشخیص و درمان بیماری‌های سیستم قلبی عروقی آموزش تئوری و عملی مضاعف دیده است. در ادامه به جزئیات بیشتری در این زمینه اشاره خواهیم کرد.
انواع بیماری های قلب و عروق
- حمله قلبی
- آترواسکلروزیس یا تصلب شراین
- انواع آریتمی یا ضربان نامنظم قلب
- فیبریلاسیون دهلیزی
- نقص مادرزادی قلب
- بیماری عروق کرونر قلب
- نارسایی احتقانی قلب
- نارسایی درییچه میترال یا سایر دریچه‌های قلب
- آنژین صدری
- فشار خون بالا
- کلسترول و تری‌گلیسیرید خون بالا
- پریکاردیت
- تاکی‌کاردی بطن
- کاردیومیوپاتی یا بیماری ماهیچه قلب
اقدامات متخصص قلب
امکان تشخیص قطعی و درمان بیماری های قلب فقط توسط دکتر قلب و عروق ممکن است. چراکه تجربه و آگاهی لازم را در این زمینه دارد. معمولا هنگام مراجعه به متخصص قلب سابقه پزشکی بیمار بررسی و یک معاینه پزشکی شامل اندازه‌گیری وزن و فشار خون و گوش دادن به صداهای مختلف قلب با گوشی پزشکی انجام می‌شود. در مرحله بعد برای تشخیص دقیق‌تر ممکن است یک یا چند مورد از آزمایش‌های زیر توسط پزشک انجام شود:
- گرفتن نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام (ECG یا EKG). این آزمایش فعالیت الکتریکی قلب را ثبت می‌کند.
- ثبت سرپایی امواج قلب. پزشک یک دستگاه روی سینه بیمار قرار می‌دهد تا به مدت ۲۴ یا ۴۸ ساعت ریتم قلب در حین انجام ورزش یا فعالیت‌های منظم ثبت شود. الکترودهای فلزی کوچک روی قفسه سینه چسبانده می‌شوند و با سیم به یک مانیتور هولتر متصل می‌شوند که ریتم‌ها را ثبت می‌کند.
- تست ورزش. این تست تغییرات ریتم قلب را هنگام استراحت و ورزش کردن روی تردمیل نزد پزشک نشان می‌دهد. علاوه بر این، عملکرد و محدودیت‌های قلب را نیز اندازه‌گیری می‌کند.
- اکوکاردیوگرام. این آزمایش نوعی سونوگرافی است که ساختار حفره‌های قلب و نواحی اطراف آن را نشان می‌دهد و می‌تواند تعیین کند که قلب چقدر خوب کار می‌کند. اکوکاردیوگرافی می‌تواند میزان پمپاژ خون توسط قلب که به‌عنوان شاخص برون‌ده قلبی شناخته می‌شود را اندازه‌گیری کند. همچنین می‌تواند التهاب اطراف قلب را که به نام پریکاردیت شناخته می‌شود، تشخیص دهد و ناهنجاری‌های ساختاری یا عفونت دریچه‌های قلب را شناسایی کند.
بسیاری از این بیماری ها ممکن است علائم مستقیمی روی بیمار داشته باشند مانند احساس تپش قلب، درد در ناحیه قلب و قفسه سینه و موارد دیگر. اما برخی از بیماری ها ممکن است با گرفتگی رگ های قلب مواجه باشد که فقط با آزمایش و تست مشخص می شود. بنابرین برای اینکه این موارد را زودتر از رسیدن به شرایط بحرانی تشخیص دهید، بهتر است در صورت مشکوک بودن و یا افزایش سن به پزشک متخصص قلب و عروق خوب و مطمئن برای تشخیص صحیح مراجعه کنید.
پس از جمع‌بندی نتایج و تشخیص قطعی بیماری توسط پزشک متخصص قلب و عروق، دارودرمانی، انجام جراحی یا هر دو آغاز می‌شود.
تفاوت متخصص قلب با جراح قلب
جالب است بدانید که عملکرد متخصص قلب با جراح قلب یکسان نیست. جراح قلب کسی است که پس از گذراندن دوره پزشکی عمومی به مدت ۴ سال در زمینه جراحی قلب آموزش ویژه و بعد یکسال و نیم دوره فلوشیپ جراحی قلب را می گذراند. به‌همین‌دلیل، جراح قلب امکان انجام جراحی باز قلب برای قرار دادن دستگاه ضربان‌ساز قلب، دریچه مصنوعی قلب، دفیبریلاتور قلبی یا انجام تکنیک‌های حرفه‌ای مانند بای‌پس قلب و غیره را دارد. اما پزشک متخصص قلب و عروق اجازه انجام جراحی باز قلب را ندارد.
البته می‌تواند با گذراندن دوره فوق تخصصی در زمینه جراحی‌های کم‌تهاجمی مانند آنژیوپلاستی، استنت‌گذاری و ترومبکتومی عروق کرونر اقدام کند. مطمئنا جراح قلب در مورد این نوع جراحی‌ها نیز تبحر بیشتری دارد. تمرکز بیشتر پزشک متخصص قلب و عروق روی دارودرمانی و کنترل وضعیت بیماران بعد از جراحی است.
فوق تخصص‌های قلب و عروق
از انواع فوق تخصص‌های قلب و عروق می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فوق تخصص کاردیولوژی مداخله‌ای. این دوره فوق تخصصی برای افزایش مداخله پزشک متخصص قلب با روش‌های کم‌تهاجمی مانند آنژیوپلاستی، استنت‌گذاری، سونوگرافی داخل عروقی (IVUS)، روتابلاتور، کاتتریزاسیون قلبی، دریچه‌پلاستی، اصلاح نقص مادرزادی قلب و غیره در نظر گرفته شده است.
- فوق تخصص کاردیولوژی تهاجمی. در این دوره فوق تخصصی به پزشک متخصص قلب صرفا کاتتریزاسیون قلبی برای ارزیابی انسداد عروق و دریچه‌های قلب معیوب آموزش داده می‌شود.
- فوق تخصص قلب کودکان. در این دوره فوق تخصصی نحوه تشخیص و درمان مشکلات قلبی در جنین، نوزاد، کودک و نوجوان آموزش دیده می‌شود. اغلب مشکلات قلبی کودکان ارثی هستند.
- فوق تخصص الکتروفیزیولوژی قلب. پزشک متخصص قلب در این دوره فوق تخصصی روی نحوه عملکرد جریان‌های الکتریکی در داخل بافت عضله قلب و چگونگی انتشار الگوهای مختلف آن‌ها مطالعه می‌کند. در اصل آزمایش الکتروفیزیولوژی (EPS) قلب توسط این پزشک فوق تخصص انجام می‌شود. بدین‌شکل که یک کاتتر در ورید بالای ساق قرار می‌گیرد. سپس با هدایت فلوروسکوپی، راه خود را به قلب باز می‌کند. در نهایت نیز کاتتر سیگنال‌های الکتریکی درون قلب را اندازه‌گیری می‌کند. نتیجه این آزمایش به بررسی دقیق‌تر علل بروز علائم بیمار، تصمیم‌گیری در مورد نیاز بیمار به ضربان‌ساز، انتخاب بهترین روش درمانی برای بیماران مبتلا به آریتمی و غیره کمک زیادی می‌کند.
در واقع پزشک متخصص و فوق تخصص قلب هر دو از نظر تشخیص بیماری‌های مختلف قلبی عروقی عملکرد یکسانی دارند. اما در زمینه درمان حیطه کاری آن‌ها یکی نیست. پزشک متخصص قلب می‌تواند با گذراندن یکی از دوره‌های فوق تخصص به مدت ۲ تا ۳ سال، وارد دوره فوق تخصص شود.
دکتر قلب وظیفه تشخیص و درمان انواع بیماری‌های مربوط به قلب، عروق و شریان‌های حیاتی بدن را دارد. با توجه به آمار بالای سکته قلبی اکثر افراد با پزشک متخصص قلب آشنایی دارند و بسیاری از بیماران مراجعه کننده به پزشک قلب دارای شرایط بسیار حیاتی هستند. متخصص قلب می تواند در فوق تخصص های جراحی قلب، و سایر فوق تخصص‌های مرتبط فعالیت کند.
مراجعه به متخصص قلب و عروق
در صورت مواجهه با علائم زیر لازم است که به پزشک متخصص قلب و عروق مراجعه کنید:
- تنگی نفس
- سرگیجه
- درد قفسه سینه
- تغییرات در ضربان یا ریتم قلب
- فشار خون بالا
البته مشاوره با متخصص قلب برای پیشگیری از بروز یا گسترش بیماری‌های قلبی، به‌خصوص در افراد زیر نیز توصیه می‌شود:
- افرد دارای سابقه خانوادگی بیماری قلبی یا کلسترول بالا
- افرادی که سیگار می‌کشند یا به‌تازگی آن را ترک کرده‌اند
- افراد مبتلا به دیابت
- افرادی که تصمیم دارند به‌صورت حرفه‌ای ورزش کردن را آغاز کنند
- خانم‌هایی که سابقه پره‌اکلامپسی یا فشار خون بالا در بارداری قبلی خود دارند و قصد دارند دوباره باردار شوند
- خانم‌هایی که یائسه شده‌اند یا در حال ورود به این دوره هستند. زیرا کاهش هورمون‌های زنانه خطر بروز مشکلات قلبی را افزایش می‌دهد.