نیکوراندیل (Nicorandil) یکی از داروهای کلیدی در حوزه بیماری‌های قلبی-عروقی است که به‌طور موثری برای پیشگیری و درمان دردهای قفسه سینه ناشی از آنژین صدری (Angina Pectoris) به کار می‌رود. این دارو، که با نام‌های تجاری مختلفی از جمله آدانکور (Adancor) در ایران شناخته می‌شود، یک گشادکننده عروق (وازودیلاتور) با عملکرد دوگانه است که مکانیسم منحصر به فرد آن را از سایر داروهای ضد آنژین متمایز می‌سازد.

نیکوراندیل چیست و چگونه عمل می‌کند؟

نیکوراندیل به دسته‌ای از داروها تعلق دارد که تحت عنوان فعال‌کننده‌های کانال پتاسیم شناخته می‌شوند و در عین حال، دارای خواص نیتراتی نیز هست. همین عملکرد دوگانه، قدرت آن را در بهبود جریان خون قلبی دوچندان می‌کند:

1. فعال‌سازی کانال‌های پتاسیم (K+ Channels): نیکوراندیل با فعال کردن کانال‌های پتاسیم حساس به ATP در سلول‌های عضلات صاف عروقی، باعث هیپرپولاریزاسیون (Hyperpolarization) و در نتیجه شل شدن (ریلکس شدن) این عضلات می‌شود. این فرآیند منجر به گشاد شدن سرخرگ‌ها و سیاهرگ‌ها (Vasodilation) شده و مقاومت عروقی را کاهش می‌دهد.
2. اثر نیترات‌مانند: نیکوراندیل از طریق فراهم کردن گروه نیترات، به تولید نیتریک اکساید (Nitric Oxide – NO) کمک می‌کند. نیتریک اکساید یک پیام‌رسان قوی در بدن است که به گشادی عروق، به‌ویژه عروق کرونر، کمک شایانی می‌کند.

ترکیب این دو مکانیسم، منجر به نتایج زیر می‌شود:

• کاهش فشار بار اولیه (Preload): با گشاد شدن وریدهای سیستمیک، میزان خونی که به قلب بازمی‌گردد کاهش یافته و در نتیجه فشار درون حفره‌های قلبی کم می‌شود.
• کاهش فشار بار ثانویه (Afterload): با گشاد شدن سرخرگ‌ها، مقاومت در برابر پمپاژ خون توسط قلب کم شده و بار کاری قلب کاهش می‌یابد.
• افزایش جریان خون کرونر: گشاد شدن عروق کرونر، خون‌رسانی و اکسیژن‌رسانی به عضله قلب را بهبود می‌بخشد.

این سه اثر در مجموع، نیاز اکسیژن عضله قلب را کاهش داده و میزان اکسیژن‌رسانی را افزایش می‌دهند؛ در نتیجه، حملات درد قفسه سینه (آنژین) تسکین یافته و از بروز حملات جدید پیشگیری می‌شود.

موارد مصرف اصلی نیکوراندیل

نیکوراندیل در درجه اول برای مدیریت و درمان آنژین صدری مزمن و پایدار تجویز می‌شود. آنژین صدری دردی است که در اثر عدم تعادل بین عرضه و تقاضای اکسیژن توسط عضله قلب (به‌طور معمول به دلیل تنگ شدن عروق کرونر) ایجاد می‌شود.

• آنژین صدری پایدار: پیشگیری از حملات آنژین در بیمارانی که داروهای ضد آنژین خط اول (مانند بتابلاکرها و مسدودکننده‌های کانال کلسیم) را تحمل نمی‌کنند یا برای کنترل علائمشان به درمان اضافی نیاز دارند.
• آنژین ناپایدار و نارسایی حاد قلبی: در برخی موارد، فرم تزریقی نیکوراندیل ممکن است تحت نظارت دقیق پزشکی در شرایط حاد تجویز شود.
• کاهش خطر حوادث قلبی: مطالعاتی نشان داده‌اند که نیکوراندیل ممکن است در بیماران مبتلا به بیماری عروق کرونر، علاوه بر تسکین علائم، خطر وقایع قلبی جدی مانند سکته قلبی را نیز کاهش دهد.

نکات مهم در مورد دوز و نحوه مصرف

همواره داروی نیکوراندیل را دقیقاً طبق دستور پزشک خود مصرف کنید. دوز مصرفی بر اساس شرایط پزشکی، پاسخ بدن به دارو و تحمل عوارض جانبی تعیین می‌شود.

• اشکال دارویی: نیکوراندیل معمولاً به صورت قرص‌های خوراکی با دوزهای ۲.۵، ۵، ۱۰ و ۲۰ میلی‌گرم در دسترس است. همچنین فرم تزریقی نیز وجود دارد.
• دوز اولیه: معمولاً با دوزهای کم (مانند ۵ میلی‌گرم دو بار در روز) شروع می‌شود، به‌ویژه برای بیمارانی که مستعد سردرد هستند (یکی از عوارض شایع).
• افزایش دوز: دوز دارو ممکن است به‌تدریج و در صورت نیاز، تحت نظر پزشک، تا ۲۰ میلی‌گرم دو بار در روز افزایش یابد.
• نحوه مصرف: قرص را با یک لیوان آب، قبل یا بعد از غذا مصرف کنید. مهم است که قرص را نجوید و خرد نکنید، مگر اینکه دستورالعمل خاصی برای تقسیم آن از سوی شرکت سازنده یا پزشک وجود داشته باشد.
• فراموشی دوز: در صورت فراموش کردن یک نوبت، به‌محض یادآوری آن را مصرف کنید. اگر تقریباً زمان دوز بعدی است، از دوز فراموش‌شده صرف‌نظر کرده و برنامه عادی خود را ادامه دهید. هرگز برای جبران دوز فراموش‌شده، دوز بعدی را دو برابر نکنید.

عوارض جانبی رایج و جدی نیکوراندیل

مانند هر داروی دیگری، نیکوراندیل نیز ممکن است عوارض جانبی داشته باشد که برخی از آن‌ها شایع و برخی نادر اما جدی هستند.

عوارض جانبی شایع (به‌دلیل خاصیت وازودیلاتوری):

• سردرد (Headache): شایع‌ترین عارضه، به‌ویژه در شروع درمان، که معمولاً با ادامه مصرف یا کاهش دوز اولیه، بهبود می‌یابد.
• احساس گرگرفتگی (Flushing).
• سرگیجه و خواب‌آلودگی (Dizziness and Drowsiness).
• تهوع و استفراغ (Nausea and Vomiting).
• کاهش فشار خون (Hypotension).

عوارض جانبی جدی و نادر:

یکی از عوارض جدی و خاص نیکوراندیل که نیاز به توجه فوری پزشکی دارد، ایجاد زخم‌های گوارشی و پوستی است.

• زخم‌های دهانی و گوارشی: ایجاد زخم‌های دردناک در دهان (آفت)، مری، معده، روده بزرگ، یا اطراف مقعد. در صورت مشاهده این زخم‌ها یا علائمی مانند درد شدید شکمی، مدفوع تیره یا خونی، باید فوراً به پزشک مراجعه کرد. این زخم‌ها می‌توانند منجر به خونریزی یا حتی سوراخ شدن (فیستول) شوند.
• کاهش شدید فشار خون (شوک): به‌ویژه در صورت تداخل با داروهای دیگر.
• واکنش‌های آلرژیک شدید.

تداخلات دارویی مهم نیکوراندیل

تداخلات دارویی می‌تواند اثربخشی نیکوراندیل را تغییر داده یا خطر عوارض جانبی را به شدت افزایش دهد. مهم‌ترین تداخل مربوط به داروهایی است که اثرات گشادکنندگی عروق را تشدید می‌کنند:

1. داروهای مهارکننده فسفودی‌استراز نوع ۵ (PDE5 Inhibitors):
   • سیلدنافیل (Sildenafil – ویاگرا)
   • تادالافیل (Tadalafil – سیالیس)
   • واردنافیل (Vardenafil)
   • مصرف همزمان نیکوراندیل با این داروها ممنوع است، زیرا می‌تواند منجر به افت شدید و خطرناک فشار خون (شوک) شود.
2. سایر داروهای نیتراتی: مصرف همزمان با سایر نیترات‌ها (مانند ایزوسورباید مونونیترات یا نیتروگلیسیرین) می‌تواند اثرات کاهش فشار خون را به طور خطرناکی تشدید کند.
3. داروهای کاهنده فشار خون و گشادکننده عروق: مصرف همزمان با سایر داروهای ضدفشار خون ممکن است نیاز به تنظیم دوز داشته باشد.

موارد منع مصرف نیکوراندیل

مصرف نیکوراندیل در شرایط خاصی توصیه نمی‌شود و پزشک باید از وجود آن‌ها آگاه باشد:

• شوک قلبی یا نارسایی حاد قلبی شدید.
• ادم ریوی (تجمع مایع در ریه‌ها).
• حجم خون ناکافی (هیپوولمی) یا فشار خون بسیار پایین.
• حساسیت یا آلرژی شناخته شده به نیکوراندیل یا ترکیبات مشابه.
• مصرف همزمان با داروهای مهارکننده PDE5.

نکته پایانی و اهمیت مشاوره پزشکی

نیکوراندیل یک داروی حیاتی در مدیریت آنژین صدری است که با مکانیسم دوگانه خود، نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی و کاهش خطرات قلبی بیماران دارد. با این حال، استفاده از این دارو نیازمند تشخیص دقیق، پایش منظم و آگاهی کامل از عوارض جانبی احتمالی، به‌ویژه زخم‌های گوارشی، است.

هرگز مصرف نیکوراندیل را بدون مشورت با پزشک متخصص قلب قطع نکنید. قطع ناگهانی این دارو می‌تواند خطر حملات آنژین و سکته قلبی را افزایش دهد. همواره پزشک و داروساز خود را در جریان تمام داروها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید قرار دهید.