تشخیص و درمان ترومبوز یا لخته خون
لخته های خون معمولا بی ضرر هستند. زمانی که پوست خود را می بریم یا خراش می دهیم یا به چیزی برخورد می کنیم و کبود می شویم، تشکیل می شوند. با این حال، هنگامی که لخته های خون در داخل رگ های خونی تشکیل می شوند، می توانند جریان خون را مسدود کنند، وضعیتی که ترومبوز نامیده می شود. این می تواند به معنای دردسر باشد. اگر یک لخته در یک سرخرگ آزاد شود و از طریق سیستم گردش خون حرکت کند، می‌تواند باعث انسداد قلب، ریه‌ها و سایر اندام‌ها شود و به طور بالقوه آنها را خاموش کند.
بیماران مشکوک به ترومبوز خیلی سریع مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. برای لخته‌های خونی که بر قلب تأثیر می‌گذارد زمان گرانبهایی است که قلب آسیب می‌بیند. اگر قسمت بزرگی از قلب تحت تأثیر قرار گیرد، آسیب دائمی قلب ایجاد می‌شود یا می‌تواند کشنده باشد.»
انواع مختلف ترومبوز
- ترومبوآمبولی وریدی
- آمبولی ریوی
- ترومبوز عروق کرونر
ترومبوآمبولی وریدی در سیاهرگ‌ها یا شریان‌ها، بیشتر در پاها رخ می‌دهد. هنگامی که یک لخته خون به ریه ها می رود و باعث انسداد یک شریان می شود، به آن آمبولی ریه می گویند. ترومبوز کرونری انسداد یک شریان در قلب است که می تواند منجر به حمله قلبی شود.
لخته خون در پا
وجود لخته خون در یکی از وریدهای اصلی بدن را ترومبوز وریدی عمقی (DVT) می‌نامند. این لخته‌ها بیشتر در پا یا ناحیه لگن دیده می‌شوند. با اینکه وجود لخته خون در پا به خودی خود به شما آسیب نمی‌رساند، ولی این لخته‌ها می توانند از جای خود حرکت نموده و در ریه‌ها قرار گیرند. این وضعیت به یک بیماری جدی و کشنده‌ای منجر می‌شود که با عنوان آمبولی ریوی (PE) شناخته می‌شود.
علائم و نشانه های وجود لخته خون در پا عبارتند از:
- تورم
- قرمزی
- درد
- حساسیت نسبت به لمس
این نشانه‌ها بیانگر وجود یک لخته خونی در پا هستند. احتمال وجود لخته در یکی از پاها به جای هر دو پا بیشتر است. با این حال، شرایط و عوامل دیگری وجود دارد که می‌توانند این نشانه‌ها را توضیح دهند. درد ناشی از لخته خون ممکن است یادآور گرفتگی دردناک عضلانی باشد. اگر پای شما متورم است، در صورت وجود لخته خونی بالا بردن پا یا قرار دادن یخ روی آن تورم را کاهش نمی‌دهد. اگر قرار دادن یخ روی پا یا بالا بردن پا باعث کاهش تورم شود، ممکن است از ناحیه ماهیچه آسیب دیده باشید.
در صورت وجود لخته خون در پا و بدتر شدن این وضعیت، در پای خود احساس گرما می‌کنید. حتی ممکن است رنگ پوست شما کمی مایل به قرمز یا مایل به آبی شود. اگر درد پا با ورزش افزایش یافته ولی هنگام استراحت برطرف می‌شود، نباید نگران وجود لخته خون باشید. زیرا این وضعیت به احتمال زیاد از جریان ضعیف خون در شریان‌ها ناشی می‌شود.
لخته خون در قفسه سینه
لخته‌های خونی در پا شایع‌تر هستند ولی می‌توانند در سایر قسمتهای بدن نیز ظاهر شوند. اینکه لخته کجا تشکیل شده و نهایتا کجا قرار می‌گیرد، بر نشانه‌ها و پیامدهای آن تاثیر می‌گذارد. به عنوان مثال، اگر لخته خون در عروق قلب تشکیل شده باشد و جریان خود را مسدود کند، می‌تواند باعث حمله قلبی شود. یا ممکن است لخته خون به ریه برود و منجر به آمبولی ریوی شود. درد قفسه سینه بیانگر وجود یک مشکل است، ولی فهمیدن اینکه آیا این لخته خونی ناشی از حمله قلبی، آمبولی ریوی یا صرفا سوءهاضمه است، دشوار است.
درد قفسه سینه همراه با آمبولی ریوی ممکن است به صورت درد تیزی احساس شود که با هر تنفس تشدید می‌شود. همچنین این درد ممکن است با موارد زیر همراه باشد:
- تنگی نفس ناگهانی
- افزایش ضربان قلب
- احتمالا سرفه
درد همراه با احساس وجود جسمی سنگین بر روی قفسه سینه می‌تواند نشانه یک حادثه قلبی بالقوه مانند حمله قلبی یا آنژین باشد. دردی که با یک حمله قلبی بالقوه همراه باشد ممکن است در مرکز قفسه سینه احساس شود. همچنین ممکن است به فک، شانه یا بازوی چپ گسترش یابد.
اگر همراه با درد قفسه سینه عرق کرده یا احساس سوءهاضمه دارید، باید نگران حمله قلبی باشید. این دو بیماری جدی بوده و به مراقبت پزشکی فوری نیاز دارند. اگر درد قفسه سینه همراه با گرفتگی یا خس خس باشد، می‌تواند نشانه عفونت یا آسم باشد.
لخته خون در شکم
به تشکیل لخته خونی در یکی از وریدهای اصلی روده، ترومبوز وریدی مزانتریک می‌گویند. لخته خونی در اینجا می‌تواند گردش خون به روده را متوقف نموده و باعث آسیب داخلی در آن ناحیه شود. تشخیص زودهنگام وجود لخته در شکم می‌تواند به چشم انداز بهتری بیانجامد.
برخی از افراد بیش از بقیه در معرض خطر ابتلا به این نوع لخته هستند. به ویژه کسانی که به یک بیماری خاص مبتلا می‌باشند که باعث تورم بافتهای اطراف وریدها می‌شود، مانند:
- آپاندیسیت
- سرطان
- دیورتیکولیت
- پانکراتیت، یا تورم حاد پانکراس
- مصرف داروهای ضدبارداری و داروهای استروژن نیز احتمال ابتلا به این نوع لخته را افزایش می‌دهد.
نشانه های وجود لخته خون در شکم می‌تواند شامل درد شکم، نفخ، و استفراغ باشد. به گفته خانم سالیوان، اگر درد معده بعد از خوردن غذا یا با گذشت زمان بدتر شود، احتمالا نشانه وجود لخته خون در شکم است.
لخته خون در مغز
لخته های خونی که در محفظه های قلب یا درون شریان های کاروتید گردن تشکیل می‌شوند، می‌توانند به مغز منتقل شوند. به گفته خانم سالیوان، این وضعیت می‌تواند منجر به سکته مغزی شود. نشانه‌های سکته مغزی عبارتند از:
- احساس ضعف یا بی حسی در یک سمت از بدن
- اختلال دید
- مشکل در تکلم
- مشکل در راه رفتن
- ناتوانی در تفکر دقیق
برخلاف اکثر علائم دیگر لخته شدن خون، در سکته مغزی به احتمال زیاد دردی را احساس نخواهید کرد. ولی ممکن است سردرد وجود داشته باشد.
چه چیزی باعث لخته شدن خون می شود؟
لخته های خون طبیعی هر زمان که آسیبی به سلول های پوشاننده رگ های خونی وارد شود، اتفاق می افتد. با این حال، اگر تغییرات غیرعادی در جریان خون وجود داشته باشد، مانند مواردی از جمله دریچه و آنوریسم، یا به دلیل شرایطی که باعث لخته شدن غیرضروری خون می‌شود، مانند لوسمی یا جهش فاکتور V، ممکن است لخته‌های خون غیرعادی ایجاد شوند. ترومبوز عروق کرونر زمانی رخ می دهد که شریان ها با کلسترول و چربی مسدود می شوند و جریان خون را دشوار می کند. عوامل خطر اضافی برای لخته شدن خون عبارتند از:
- چاقی
- بارداری
- نشستن برای مدت طولانی
- سیگار کشیدن
- داروهای ضد بارداری خوراکی
- جراحت یا جراحی
- سن (افزایش خطر برای افراد بالای ۶۰ سال)
- سابقه خانوادگی لخته شدن خون
- بیماری های التهابی مزمن
علائم ترومبوز چیست؟
علائم ترومبوز در وریدها (که معمولاً پاها را تحت تأثیر قرار می دهند) عبارتند از:
- تورم
- درد
- گرفتگی
علائم آمبولی ریه (لخته خونی که به ریه ها رفته است) شامل تنگی نفس، درد قفسه سینه و سرفه است. علائم ترومبوز کرونر (لخته خونی که در قلب ایجاد می شود) شامل درد شدید در قفسه سینه و بازو، تعریق و مشکل تنفسی است.
ترومبوز چگونه درمان می شود؟
لخته های خون را می توان با ترکیبی از روش های پزشکی و جراحی درمان کرد. اولین راه درمان، داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین است که می تواند از تشکیل لخته های جدید در حالی که بدن برای شکستن لخته های موجود کار می کند جلوگیری کند. همچنین آسپرین، رقیق کننده خون نیز استفاده می شود. دسته ای از داروها به نام ترومبولیتیک می توانند لخته ها را با سرعت بیشتری حل کنند، اما می توانند خطر خونریزی را افزایش دهند. پزشکان همچنین ممکن است جراحی را برای برداشتن لخته خون انجام دهند.