قرص تیکاگرلور که در ایران با نام‌های تجاری مختلفی همچون بریلینتا (Brilinta) و بریلاووس (Brillavous) شناخته می‌شود، یک داروی حیاتی در زمینه قلب و عروق است. این دارو به دسته مهمی از داروها به نام داروهای ضدپلاکت (Antiplatelet) تعلق دارد. وظیفه اصلی تیکاگرلور جلوگیری از چسبیدن پلاکت‌های خون به یکدیگر و تشکیل لخته‌های خونی مضر است.

اهمیت این دارو در پیشگیری از حوادث آتروترومبوتیک (تشکیل لخته در عروق سخت شده) در بیمارانی است که به تازگی دچار یک سندرم حاد کرونری (ACS) شده‌اند، سابقه سکته قلبی (انفارکتوس میوکارد) داشته‌اند یا تحت مداخلات قلبی مانند آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری قرار گرفته‌اند. در واقع، تیکاگرلور به همراه آسپرین با دوز پایین، جزئی از درمان استاندارد طلایی (Dual Antiplatelet Therapy – DAPT) برای این بیماران محسوب می‌شود و به طور قابل توجهی خطر مرگ و میر و حوادث قلبی عروقی جدی را کاهش می‌دهد.

چگونه از لخته شدن خون جلوگیری می‌کند؟

برای درک نحوه عملکرد تیکاگرلور، ابتدا باید نقش پلاکت‌ها را در بدن بدانیم. پلاکت‌ها اجزای کوچک خونی هستند که وظیفه اصلی آن‌ها بند آوردن خونریزی از طریق تشکیل لخته است. اما در افرادی که دچار بیماری‌های قلبی عروقی هستند، تجمع پلاکت‌ها در محل پلاک‌های آترواسکلروز (تصلب شرایین) می‌تواند منجر به تشکیل لخته‌ای شود که جریان خون را کاملاً مسدود کرده و موجب سکته قلبی یا مغزی گردد.

تیکاگرلور یک مهارکننده گیرنده P2Y12 است. این گیرنده‌ها روی سطح پلاکت‌ها قرار دارند و فعال شدن آن‌ها باعث تجمع و چسبندگی پلاکت‌ها می‌شود. تیکاگرلور به شکل مستقیم (بدون نیاز به فعال‌سازی کبدی مانند برخی داروهای مشابه) و به صورت برگشت‌پذیر به این گیرنده‌ها متصل می‌شود و از فعال شدن پلاکت‌ها جلوگیری می‌کند.

• اثر مستقیم: این ویژگی باعث می‌شود که اثر درمانی تیکاگرلور سریع‌تر از داروهایی مانند کلوپیدوگرل آغاز شود.
• مهار برگشت‌پذیر: اگر نیاز به جراحی اورژانسی باشد، با قطع دارو، عملکرد پلاکت‌ها سریع‌تر از داروهای مهارکننده غیرقابل برگشت، به حالت عادی باز می‌گردد (البته با رعایت دوره زمانی قطع دارو طبق نظر پزشک).

تیکاگرلور برای چه کسانی تجویز می‌شود؟

تیکاگرلور اغلب در شرایط زیر توسط متخصص قلب و عروق تجویز می‌شود:

1. بیماران مبتلا به سندرم حاد کرونری (ACS): این شامل آنژین ناپایدار (Unstable Angina) و انواع سکته قلبی (STEMI و NSTEMI) می‌شود. تیکاگرلور به عنوان بخشی از درمان اولیه و طولانی‌مدت برای کاهش خطر حملات قلبی بعدی و مرگ تجویز می‌گردد.
2. پس از استنت‌گذاری (آنژیوپلاستی): بیمارانی که برای باز کردن عروق بسته قلب، تحت عمل آنژیوپلاستی قرار گرفته و استنت برایشان گذاشته شده است، باید برای جلوگیری از لخته شدن خون داخل استنت (ترومبوز استنت)، به صورت ترکیبی از تیکاگرلور و آسپرین استفاده کنند.
3. پیشگیری طولانی‌مدت: در افرادی که سابقه قبلی سکته قلبی داشته‌اند و در معرض خطر بالای حوادث قلبی عروقی هستند، ممکن است دوز پایین‌تر (۶۰ میلی‌گرم) تیکاگرلور برای مدت طولانی تجویز شود.
4. سکته مغزی ایسکمیک حاد و TIA پرخطر: اخیراً، تیکاگرلور در برخی دستورالعمل‌ها برای کاهش خطر سکته مغزی در بیماران با سکته مغزی ایسکمیک حاد یا حمله ایسکمیک گذرا (TIA) پرخطر نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

دوز و نحوه مصرف قرص تیکاگرلور

تیکاگرلور معمولاً در دو دوز ۹۰ میلی‌گرم و ۶۰ میلی‌گرم تولید می‌شود.

• دوز اولیه (Loading Dose): در فاز حاد بیماری (مانند سکته قلبی)، پزشک ممکن است یک دوز بالاتر (مثلاً ۱۸۰ میلی‌گرم) را برای شروع سریع اثر درمانی تجویز کند.
• دوز نگهدارنده:
  • ۹۰ میلی‌گرم: معمولاً دو بار در روز (هر ۱۲ ساعت) همراه با آسپرین ۷۵ تا ۱۰۰ میلی‌گرم، برای حداقل ۶ تا ۱۲ ماه پس از یک حادثه حاد قلبی تجویز می‌شود.
  • ۶۰ میلی‌گرم: در برخی موارد، برای درمان طولانی‌مدت‌تر از یک سال، از دوز ۶۰ میلی‌گرم دو بار در روز استفاده می‌شود.

نکات مهم در مصرف:

• مصرف منظم: تیکاگرلور باید به صورت منظم و در ساعات مشخصی از شبانه‌روز مصرف شود. فراموش کردن دوز می‌تواند خطرناک باشد.
• همراهی با آسپرین: این دارو تقریباً همیشه به صورت ترکیبی با آسپرین دوز پایین تجویز می‌شود و مصرف خودسرانه آن بدون آسپرین، توصیه نمی‌شود.
• قطع ناگهانی ممنوع: قطع مصرف تیکاگرلور بدون مشورت پزشک فوق‌العاده خطرناک است و به شدت خطر تشکیل لخته خونی و وقوع مجدد سکته قلبی یا مغزی را افزایش می‌دهد.

عوارض جانبی و نکات هشدار دهنده

مانند هر داروی ضدپلاکتی، مهم‌ترین عارضه جانبی تیکاگرلور، افزایش خطر خونریزی است. این خونریزی می‌تواند به صورت کبودی‌های جزئی، خونریزی از لثه یا بینی، یا در موارد جدی‌تر، خونریزی داخلی (گوارشی یا مغزی) باشد.

عوارض جانبی رایج‌تر:

• تنگی نفس (Dyspnea): یکی از عوارض نسبتاً شایع تیکاگرلور است. اگرچه در بیشتر موارد موقتی و خفیف است، اما باید به پزشک گزارش شود تا در صورت لزوم، دارو تنظیم یا تعویض شود.
• افزایش سطح اسید اوریک: که می‌تواند خطر ابتلا به نقرس را بالا ببرد.
• برادی کاردی (کاهش ضربان قلب): در برخی بیماران دیده می‌شود.

موارد منع مصرف (Contraindications):

• خونریزی فعال پاتولوژیک (مانند زخم معده فعال).
• سابقه خونریزی داخل جمجمه (Intracranial Hemorrhage).
• نارسایی متوسط تا شدید کبدی.
• مصرف همزمان با برخی مهارکننده‌های قوی آنزیم CYP3A4 (مانند کتوکونازول یا کلاریترومایسین).

مقایسه تیکاگرلور با داروهای ضدپلاکت دیگر (مانند کلوپیدوگرل)

تیکاگرلور نسل جدیدتر داروهای مهارکننده P2Y12 نسبت به داروی قدیمی‌تر کلوپیدوگرل (پلاویکس) است. مطالعات بالینی بزرگ نشان داده‌اند که تیکاگرلور در کاهش حوادث قلبی عروقی و مرگ و میر، به طور کلی کارایی بالاتری نسبت به کلوپیدوگرل دارد، به ویژه در بیماران با سندرم حاد کرونری.

با این حال، تیکاگرلور در مقایسه با کلوپیدوگرل ممکن است:

• خطر خونریزی غیرمرتبط با عمل جراحی را کمی بیشتر کند.
• باعث عارضه تنگی نفس شود (که در کلوپیدوگرل شایع نیست).
• نیاز به مصرف دو بار در روز داشته باشد (در مقابل یک بار در روز کلوپیدوگرل).

انتخاب بین تیکاگرلور، کلوپیدوگرل و سایر داروهای ضدپلاکت (مانند پراسوگرل) کاملاً بر عهده پزشک معالج است و بر اساس شرایط بالینی، خطر خونریزی، وضعیت کبد و کلیه و داروهای همزمان بیمار تعیین می‌شود.

نتیجه‌گیری و اهمیت مشاوره با پزشک

قرص تیکاگرلور یک پیشرفت بزرگ در دارودرمانی بیماری‌های قلبی عروقی است که جان هزاران نفر را در معرض خطر سکته قلبی و مغزی نجات داده است. به عنوان یک مهارکننده قوی و برگشت‌پذیر پلاکت‌ها، نقشی کلیدی در مدیریت بیماران با سندرم حاد کرونری و استنت قلبی دارد.

هشدار نهایی: هرچند این مطلب اطلاعات جامعی درباره تیکاگرلور ارائه می‌دهد، اما هرگز جایگزین مشاوره پزشکی نیست. به دلیل خطر خونریزی و تداخلات دارویی، مصرف، قطع یا تغییر دوز تیکاگرلور باید فقط و فقط با دستور و نظارت متخصص قلب و عروق انجام شود. سلامتی شما در گرو پیروی دقیق از دستورالعمل‌های درمانی پزشکتان است.