عوارض کلسترول بالا در افراد جوان
کلسترول یک مادۀ طبیعی در بدن ماست که در فرایندهای بسیاری مانند ساخت سلول‌ها و تولید بعضی هورمون‌ها نقش دارد. به‌طور طبیعی و نرمال برای حفظ سلامت بدن نیاز به کلسترول داریم و مقادیر اضافۀ کلسترول به روش‌های مختلفی از بدن دفع می‌شود؛ اما، گاهی یا به علت دریافت بیش از اندازۀ کلسترول و پیش‌سازهای آن از طریق رژیم غذایی، یا به علت اختلالاتی که در مسیر متابولیسم کلسترول وجود دارد جذب، تولید و دفع این ماده در بدن دچار مشکل می‌شود و ممکن است در بدن انباشته شود.
اگر کلسترول خون بالا باشد، این ماده در جدار عروق، خصوصاً عروق تغذیه‌کنندۀ قلب، رسوب می‌کند و موجب ایجاد تنگی و انسداد عروق می‌شود که می‌تواند عوارض و مشکلات زیادی را به همراه داشته باشد. کلسترول بالا، علاوه بر مورد گفته شده، عوارض دیگری نیز به دنبال خواهد داشت که در ادامه خواهیم گفت.
دو نوع کلسترول خوب (HDL) و کلسترول بد (LDL) داریم. هرچه میزان کلسترول خوب بیشتر و میزان کلسترول بد کمتر باشد، کمتر مشکلات عروقی و عوارض ناشی از کلسترول ایجاد می‌شود. البته این نسبت باید در یک حدود خاص باشد و کم شدن بیش از حد کلسترول بد یا افزایش شدید کلسترول خوب نیز مشکلاتی ایجاد می‌کند.
معمولاً به طور عامیانه به کسانی که کلسترول بد خونشان افزایش یافته است گفته می‌شود کلسترول خون دارند.
خطر افزایش کلسترول خون
گروهی از افرادی که کلسترول خونشان بالاست، مبتلا به بیماری‌های متابولیک ارثی هستند که متابولیسم کلسترول را مختل کرده است. در این افراد آنزیم‌ها و سازوکارهای کنترل‌کنندۀ کلسترول به‌خوبی کار نمی‌کنند و در سنین پایین کلسترول خونشان بسیار افزایش می‌یابد. گروهی دیگر از افراد به دلیل سبک زندگی ناسالمی که دارند به کلسترول خون بالا مبتلا می‌شوند. مهمترین عللی که بر روی سطح کلسترول خون تأثیر منفی دارند عبارت‌اند از:
- رژیم غذایی ناسالم که سرشار از فست فودها، لبنیات پرچرب، غذاهای چرب و… باشد
- عدم ورزش و فعالیت بدنی کافی
- مصرف سیگار و دخانیات؛
- مصرف الکل.
به علت اینکه متابولیسم کلسترول از کبد عبور می‌کند، افراد با سن بالاتر بیشتر به کلسترول خون بالا مبتلا می‌شوند؛ چراکه ظرفیت کبد آنها برای پردازش کلسترول کاهش می‌یابد.
علائم کلسترول خون
اینکه علائم کلسترول خون چیست، بستگی به عروقی دارد که در اثر بالا بودن کلسترول دچار مشکل شده‌اند. در کل اغلب افرادی که کلسترول بد خونشان افزایش یافته است، علامتی ندارند و ممکن است تا سال‌ها از این مورد اطلاع نداشته باشند.
در مواردی که عروق مختلف درگیر می‌شوند خصوصاً در نوع ارثی که کلسترول در سال‌های جوانی افزایش زیادی می‌یابد، فرد ممکن است با علائم مختلفی مانند درد کمر و پا، مشکلات بینایی، سکتۀ قلبی یا مغزی و هرگونه علامت دیگری که گویای درگیری عروقی باشد به پزشک مراجعه کند. بنابراین، باتوجه به اینکه علائم کلسترول خون در اغلب افراد وجود ندارد، در افرادی که در معرض خطر افزایش کلسترول هستند توصیه می‌شود به شکل دوره‌ای سطح کلسترول خون خود را با انجام‌دادن آزمایش زیرنظر بگیرند.
این در حالی است که بسیاری از افراد هنوز از علائم افزایش کلسترول در بدن مطلع نیستند؛ چون این علائم به راحتی قابل مشاهده نبوده و در نهایت منجر به فشار خون بالا، نارسایی کلیه و … خواهد شد. با این حال، مهمترین علائم افزایش سطح کلسترول در بدن که نیاز به پیگیری‌های جدی دارند، از این قرار است:
تورم و بی حسی اندام: یکی از علائم اولیه کلسترول بالا، تورم و بی حسی اندام است.
بوی بد دهان : تنفس بد بو و بوی بد دهان یکی از نشانه های بسیار رایج افرادی است که دارای کلسترول بالا هستند. کلسترول بالا باعث ایجاد مشکلات جدی در فرایند هضم مواد غذایی شده و این اتفاق خود عامل بوی بد دهان خواهد شد.
نفخ و سوء هاضمه: سطوح کنترل نشده کلسترول بد یا همان ال دی ال، به عنوان یک عامل مهم برای صدمات جدی به دستگاه گوارش مانند سوء هاضمه و نفخ شناخته شده است. لیپیدهای اضافی در خون و کبد متابولیسم را مختل کرده و از هضم موثر جلوگیری می کنند؛ به ویژه هنگامی که غذاهای با چربی بالا مصرف می شوند.
سرگیجه و سردرد: کلسترول موجود در شریان ها مانع گردش خون موثر شده و با کاهش اکسیژن خون، باعث ایجاد سردرد، سرگیجه، از دست دادن تعادل و … می شود.
مشکلات دید: کلسترول اضافی در بدن منجر به مشکلات بینایی می شود. سوزش چشم، تاری دید و زردی چشم از عوارض کلسترول بالا هستند.
یبوست: تشکیل لیپیدها در شریانها با تاثیر منفی روی فرایند هضم، منجر به کاهش تحرک روده‌ها و ابتلا به یبوست می‌شود.
درد قفسه سینه: این درد همیشه یک دلیل برای معاینات فوری پزشکی است. اگرچه بسیاری از بیماری‌ها با درد قفسه سینه ارتباط مستقیم دارند، در اکثر موارد، این درد مرتبط با کلسترول بالا ست. ایجاد چربی در شریانها جریان خون را محدود کرده و می‌تواند باعث فشار خون بالا و افزایش درد در قفسه سینه شود.
خستگی و ضعف مزمن: احساس ضعف، خستگی و میل به خواب در ساعات غیر معمول روز ناشی از تغذیه نامناسب، فعالیت بدنی بیش از حد و یا برخی بیماری‌هاست. با این حال کلسترول بالا هم می‌تواند یک عامل دخیل باشد. با توجه به اینکه کلسترول بالا، جریان خون را محدود می‌کند، می‌تواند منجر به مشکلات ذهنی و جسمی شود.
مشکلات پوستی: لکه‌های قرمز روی پوست، التهاب و احساس ناخوشایند خارش، از علائم کلسترول کنترل نشده است.
آلرژی‌های غذایی: انباشت بیش از حد چربی در شریانها و کبد می‌تواند برای برخی از افراد همراه با آلرژی‌های جدید غذایی باشد.
کلسترول بد
لیپوپروتئین کم‌چگالی که با نام LDL شناخته می‌شود، به کلسترول بد مشهور است. اغلب گفته شده کلسترول بالا در جوانی می‌تواند باعث مشکلات قلبی عروقی در سنین بالاتر شود. مطالعه جدیدی که در مورد کلسترول انجام شده است، نشان می‌دهد که افراد جوانی که حتی دارای سطح متوسط و مناسبی از LDL هستند و احساس سلامتی کامل می‌کنند هم باید مراقب وضعیت خود باشند.
مطالعه اخیر به این جهت انجام شد که تعیین کند آیا افرادی که کمتر در معرض خطر ابتلا به بیماری قلبی عروقی قرار دارند، می‌توانند از طریق کاهش سطح کلسترول خود قبل از اینکه به عوارضی دچار شوند، مزایای آن را مشاهده کنند یا خیر. در این مطالعه پیشرفت سلامتی ۳۶ هزار شرکت کننده با متوسط سن ۴۲ سال در طول دوره زمانی ۲۷ ساله مورد آزمایش قرار گرفت. احتمال مرگ زودهنگام بر اثر بیماری قلبی در افراد شرکت کننده‌ای که خطر ابتلا به بیماری‌های عروقی در آنها کم بود، ولی میزان LDL بالایی داشتند، ۳۰ تا ۴۰ درصد بیشتر بود.
عوارض کلسترول بالا
عمده عوارض کلسترول ناشی از مشکلات عروقی است که رسوب کلسترول در عروق ایجاد می‌کند و همان فرایند آترواسکلروز است که احتمالاً نام آن را بارها شنیده‌اید. برای مثال، رسوب کلسترول در دیوارۀ عروق قلبی موجب تنگشدن عروق تغذیه‌کنندۀ قلب می‌شود و ممکن است این رگ‌ها انسداد یابند. انسداد این عروق موجب ایجاد درد قفسۀ سینه و سکتۀ قلبی می‌شود که در واقع مهمترین عارضۀ کلسترول نیز همین مورد است.
از طرف دیگر، رسوب کلسترول در عروق کاروتید می‌تواند پلاک‌هایی را ایجاد کند. این پلاک‌ها می‌توانند کنده شده و وارد عروق مغزی شوند و عروق تامین‌کنندۀ مغز را مسدود کنند و موجب ایجاد سکته مغزی شوند.
کلسترول موجود در غذا‌ها
در این مطالعه پیشرفت سلامتی، ۳۶ هزار شرکت کننده با متوسط سن ۴۲ سال در طول دوره زمانی ۲۷ ساله مورد آزمایش قرار گرفتند. احتمال مرگ زودهنگام بر اثر بیماری قلبی در افراد شرکت کننده‌ای که خطر ابتلا به بیماری‌های عروقی در آنها کم بود، ولی میزان LDL بالایی داشتند، ۳۰ تا ۴۰ درصد بیشتر بود.
اغلب افراد سالم در ۴۰ تا ۵۰ سالگی با مشکل کلسترول بالا درگیر می‌شوند، اما عوامل خطر دیگری نیز وجود دارند. در بسیاری از مواقع LDL با استعمال سیگار در ارتباط است. البته یک عدد سیگار آسیبی به شما نمی‌رساند، ولی زمانی که مصرف شما به پاکت‌های متعددی برسد، سلامتی شما حتماً تحت‌تأثیر قرار خواهد گرفت. زمانی که سطح این کلسترول افزایش یابد، خطر مشکلات قلبی و عروقی نیز بیشتر می‌شود.
کاهش ابتلا به بیماری‌های قلبی
یکی از مهمترین عوامل کاهش خطر مبتلا شدن به بیماری‌های قلبی:
- ورزش
- مصرف غذاهای مناسب
بیمارانی که کلسترول خونشان از حد نرمال بالاتر است، در کنار توصیه‌های پزشکی و مصرف دارو بهتر است ورزش و رژیم غذایی را در برنامه خود بگنجانند. تغییر سبک زندگی و هدایت آن به سمت سبکی سالم‌تر، نه‌تن‌ها حال روز‌های در حال گذر شما را بهتر می‌کند، بلکه قادر است تا حدی از خطرات احتمالی آینده پیشگیری کند.
کاهش کلسترول خون
بسیاری از مردم، قدرت رژیم غذایی را در کاهش کلسترول خون نادیده می‌گیرند. برای مثال افزایش مصرف پروتئین سویا، کاهش چربی اشباع‌شده، ورزش و کاهش وزن، راه‌حل‌های آسانی هستند که می‌توانند در کاهش چشمگیر کلسترول تأثیرگذار باشند. حتی اگر جوان هستید و با انجام تست خون متوجه شدید، LDL خونتان نرمال است، بهتر است در مورد ورزش کردن و رژیم غذایی سالم همیشه تأمل داشته باشید و سلامت خود را برای آینده تضمین کنید.
درمان کلسترول بالا
اولین و مهمترین درمان کلسترول بالا، تغییر سبک زندگی و انجام‌دادن ورزش است. ترک سیگار و الکل، داشتن رژیم غذایی سالم در اغلب افراد می‌تواند موجب کاهش کلسترول خون تا حد استاندارد شود.
در افرادی که با اصلاح سبک زندگی کلسترول خونشان کماکان بالاست، برای جلوگیری از وقوع عوارض و برای درمان کلسترول بالا باید درمان دارویی مناسب دریافت کنند.
استاتین‌ها مانند داروی آرتواستاتین پرکاربردترین دارو در درمان کلسترول بالا هستند و تا حد قابل‌قبولی موجب کاهش کلسترول می‌شوند که از آنها به عنوان قاتل کلسترول بالا یاد می‌شود؛ اما، برای اثربخشی بهتر باید در کنار اصلاح سبک زندگی مصرف شوند. در ضمنِ درمان کلسترول بالا، بهتر است افراد از نظر فشارخون، دیابت و چربی خون نیز بررسی شوند و در صورت نیاز این بیماری‌های همراه نیز درمان شوند.