درمان فشارخون اولیه و ثانویه!
در صورت تشخیص به موقع و درمان مناسب عامل فشارخون ثانویه می‌توان از اثرات جبران ناپذیر این عارضه بر روی ارگانهای حیاتی از جمله قلب و عروق، مغز و کلیه جلوگیری کرد.
فشار خون به دو شکل اولیه و ثانویه بروز می‌کند که بیش از ۹۵ درصد موارد بروز فشار خون علت مشخصی ندارد و بیشتر تحت تاثیر عوامل وراثتی و محیطی است که به آن فشارخون اولیه گفته می‌شود. با تغییر سبک زندگی، ورزش، رژیم غذایی مناسب، کنترل وزن و درمانهای دارویی مناسب می توان از بروز عوارض ناشی از آن جلوگیری کرد؛ اما فشار خون ثانویه عارضه ای است که علت ثانویه ای برای ایجاد فشار خون وجود دارد که با تشخیص و مداخلات موثر می‌توان از بروز عوارض ناشی از آن جلوگیری کرد.
فشار خون ثانویه چیست؟
فشار خون ثانویه ناشی از بیماری دیگری است. شرایطی که ممکن است باعث فشار خون ثانویه شوند عبارتند از:
- بیماری کلیوی
- بیماری آدرنال
- مشکلات تیروئید
- آپنه انسدادی خواب.
فشار خون ثانویه زمانی اتفاق می‌افتد که فشار خون بالایی دارید که ناشی از یک بیماری یا شرایط شناخته شده است. فشار خون بالا که به آن پرفشاری خون نیز می گویند، یک بیماری شایع است که مشخصه آن فشار بیشتر از حد طبیعی در رگ های خونی است.
فشار خون معمولاً با یک کاف بادی که در اطراف بازوی شما قرار می گیرد اندازه گیری می شود. هنگام اندازه گیری فشار خون، پزشک به دنبال دو اندازه گیری است:
- فشار خون سیستولیک: فشار رگ خونی در طول ضربان قلب
- فشار خون دیاستولیک: فشار رگ خونی بین ضربان قلب
فشار خون طبیعی کمتر از ۱۲۰/۸۰ است. هنگامی که فشار خون بالاتر از این اندازه گیری شد، پزشک شروع به نظارت بر فشار خون بالا می کند. این وضعیتی است که قابل درمان است. فشار خون بالا که علت شناخته شده ای ندارد، فشار خون ضروری یا اولیه نامیده می شود. در مقابل، فشار خون ثانویه یک علت شناخته شده دارد.
فشار خون ثانویه چقدر شایع است؟
از آنجایی که فشار خون ثانویه نادر است و تنها در ۵ تا ۱۰ درصد از جمعیت رخ می دهد، همیشه کشف نمی شود.
چه چیزی باعث فشار خون ثانویه می شود؟
شرایط یا بیماری های مختلفی وجود دارند که می توانند باعث فشار خون ثانویه شوند، از جمله:
بیماری کلیوی: آسیب به کلیه یا شریان هایی که خیلی باریک هستند می تواند منجر به خون رسانی ضعیف به اندام شود. این امر می تواند باعث تولید بیشتر هورمونی به نام رنین شود. رنین منجر به تولید موادی در بدن می شود (مانند مولکول پروتئین آنژیوتانسین II) که می تواند فشار خون را افزایش دهد.
بیماری آدرنال: غدد فوق کلیوی که در بالای کلیه ها قرار دارند، هورمون ها را تولید و تنظیم می کنند. هنگامی که مشکلی در این غدد وجود دارد، هورمون ها در بدن می توانند نامتعادل شوند و شرایط مختلفی ایجاد کنند. این شرایط می تواند شامل موارد زیر باشد:
- فئوکروموسیتوم (تومور غده فوق کلیوی که اپی نفرین و نوراپی نفرین بیش از حد تولید می کند – هورمون های مبارزه یا فرار)
- سندرم کان یا آلدوسترونیسم اولیه (شرایطی که در آن بدن مقدار زیادی از هورمون نگهدارنده نمک آلدوسترون تولید می کند)
- سندرم کوشینگ (شرایطی که در آن هورمون کورتیزول بیش از حد وجود دارد، تنظیم کننده متابولیسم کربوهیدرات و فشار خون)
پرکاری پاراتیروئید: در این بیماری، غدد پاراتیروئید (واقع در گردن)، هورمون هایی را بیش از حد تولید می کنند که سطح کلسیم را در خون تنظیم می کنند و این وضعیت ممکن است منجر به فشار خون بالا شود.
مشکلات تیروئید: عملکرد غیر طبیعی تیروئید ممکن است منجر به فشار خون بالا نیز شود.
کوآرکتاسیون (انقباض یا سفت شدن) آئورت: این وضعیت شامل سفت شدن آئورت (شریان اصلی در سمت چپ قلب) است. کوآرکتاسیون جریان خون طبیعی را محدود می کند.
آپنه انسدادی خواب: در این حالت فرد به طور مکرر از خواب بیدار می شود و در هنگام خواب به دلیل فروپاشی مجاری تنفسی فوقانی تنفس دچار وقفه می شود.
عوارض جانبی برخی داروها نیز می تواند به فشار خون ثانویه کمک کند. داروهایی مانند:
- داروهای ضد بارداری هورمونی (قرص های ضد بارداری)
- عوامل ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)
- قرصهای رژیمی
- محرک ها
- داروهای ضد افسردگی
- سرکوب کننده های سیستم ایمنی
- ضد احتقان ها
علائم فشار خون ثانویه چیست؟
علائم فشار خون ثانویه بسته به نوع بیماری که همراه با فشار خون بالا عمل می کند، می تواند متفاوت باشد. علاوه بر این، ممکن است کنترل فشار خون بالا با استفاده از یک یا دو دارو مشکل داشته باشد. دستورالعمل های انجمن قلب آمریکا اکنون فشار خون بالا را به عنوان فشار خون ۱۳۰/۸۰ یا بالاتر تعریف می کند. نمونه هایی از علائم برای برخی شرایط می تواند شامل موارد زیر باشد:
فئوکروموسیتوم: تعریق، افزایش دفعات یا شدت ضربان قلب، سردرد، اضطراب
سندرم کوشینگ: افزایش وزن، ضعف، رشد غیر طبیعی موهای بدن یا از دست دادن دوره های قاعدگی (در زنان)، خطوط بنفش (خطوط) روی پوست شکم.
مشکلات تیروئید: خستگی (خستگی)، افزایش یا کاهش وزن، عدم تحمل گرما یا سرما
سندرم کان یا آلدوسترونیسم اولیه: ضعف ناشی از سطوح پایین پتاسیم در بدن
آپنه انسدادی خواب: خستگی مفرط یا خواب آلودگی در طول روز، خروپف، مکث در نفس در هنگام خواب
علت فشار خون ثانویه
بیماریهای کلیوی و فوق کلیوی، اختلالات هورمونی و تنگی شریان آئورت از جمله عواملی است که باعث فشار خون ثانویه می‌شود که در صورت عدم تشخیص و درمان مناسب موجب پدیدار شدن عوارضی نظیر حمله قلبی، سکته مغزی، نارسایی کلیوی تا مرحله دیالیز می‌شود. از آنجایی که فشار خون ثانویه قابل درمان است، تشخیص و درمان به موقع می‌تواند از بروز عوارض ناشی از آن جلوگیری کند؛ موضوعی که افراد مبتلا به فشار خون نباید به سادگی از آن بگذرند.
علت فشارخون بالا
علل فشار خون بالا، تنگی شریان آئورت است. این عارضه با انجام اکو در نماهای خاص و CT اسکن قابل تشخیص است و از طریق گذاشتن استنت یا فنر در شریان آئورت، درمان شده و فشار خون بیمار حتی بدون نیاز به دارو قابل کنترل می‌شود. باتوجه به عوارض ناشی از فشار خون همواره باید در مراحل تشخیص اولیه و درمان، احتمال بروز موارد ثانویه فشار خون را در نظر داشت تا در صورت تشخیص موارد ثانویه از مداخلات موثر درمانی بهره جست.
چه کسانی برای فشار خون ثانویه آزمایش می شوند؟
از آنجایی که فشار خون ثانویه نسبتاً نادر است و غربالگری علل آن می تواند گران و زمان بر باشد، هر بیمار مبتلا به فشار خون بالا برای این وضعیت آزمایش نمی شود. اگر احساس کند یک مورد محتمل قوی وجود دارد، پزشک آن را آزمایش می کند. عوامل متعددی وجود دارد که به تعیین اینکه آیا باید از نظر فشار خون ثانویه غربالگری شوید یا خیر وجود دارد. این عوامل عبارتند از:
- سن: بیماران زیر ۳۰ سال دارای فشار خون بالا بدون سابقه خانوادگی یا سایر عوامل خطر فشار خون بالا
- فشار خون مقاوم: بیمارانی که فشار خون مقاوم و بالایی دارند که علیرغم درمان بهینه با حداقل سه داروی فشار خون بهبود نیافته است.
- چاقی: بیماران دارای اضافه وزن با فشار خون بالا که به مرور زمان به درمان پاسخ نمی دهند
- علائم یا نشانه هایی که حاکی از یک بیماری زمینه ای است
- ناهنجاری های آزمایشگاهی مانند پتاسیم کم یا کلسیم بالا
پزشک چه آزمایش هایی را برای تشخیص فشار خون ثانویه انجام خواهد داد؟
پزشک بر روی علائم و نشانه های شرایطی که می تواند باعث فشار خون ثانویه شود تمرکز خواهد کرد. علائم فیزیکی می تواند شامل موارد زیر باشد:
- تغییر در وزن بدن
- تجمع مایعات (تورم)
- رشد غیر طبیعی مو
- علائم کشش روی پوست شکم
- جریان خون غیر طبیعی به کلیه ها
آزمایش خون نیز ممکن است انجام شود. این موارد می تواند شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش کراتینین و نیتروژن اوره خون (BUN) برای بررسی عملکرد کلیه
- سطح کلسیم و پتاسیم در خون
- تست های عملکرد تیروئید
همچنین می‌توان آزمایش‌های تصویربرداری را برای بررسی اندازه و ساختار اندام‌ها انجام داد. این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- سونوگرافی از کلیه ها برای بررسی اندازه و جریان خون آنها
- توموگرافی حاجب (CT) یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) برای بررسی غدد فوق کلیوی، یا آرتریوگرام برای ردیابی جریان خون به کلیه ها
- فشار خون نیز کنترل می شود تا ببینید آیا در نقاط مختلف روز یا شب پایین می آید یا خیر.
فشار خون ثانویه چگونه درمان می شود؟
درمان فشار خون ثانویه به وضعیت ثانویه ای که پزشک تشخیص می دهد بستگی دارد. فشار خون ثانویه تا زمانی که شرایط ثانویه را دارید ادامه خواهد داشت. بهتر است هنگام درمان بیماری زمینه‌ای خود، چندین نکته را برای کنترل فشار خون بالا (فشار خون بالا) دنبال کنید. این نکات عبارتند از:
- داشتن یک رژیم غذایی سالم که سدیم کمی دارد
- ورزش منظم
- اجتناب از سیگار کشیدن
- حفظ وزن بدن سالم
- محدود کردن الکل
در مواردی که مشخص شود تومور علت فشار خون ثانویه است، ممکن است برای درمان این بیماری به جراحی نیاز باشد. برای عدم تعادل هورمونی و سایر شرایط، ممکن است از دارو برای درمان فشار خون ثانویه استفاده شود.
آیا می توان از فشار خون ثانویه پیشگیری کرد؟
برخی از علل فشار خون ثانویه، مانند تومورها یا ساختارهای غیرطبیعی عروق خونی، قابل پیشگیری نیستند. سایر علل این عارضه، مانند مصرف دارو یا وزن زیاد بدن، از طریق تغییر شیوه زندگی و آگاهی از عوارض جانبی احتمالی داروها قابل پیشگیری است. عوارض جانبی دارو را با پزشک خود در میان بگذارید. هیچ دارویی را بدون مشورت با پزشک خود قطع نکنید.
چشم انداز افراد مبتلا به فشار خون ثانویه چیست؟
تشخیص و درمان به موقع می تواند به حداقل رساندن احتمال آسیب جدی ناشی از شکل غیر طبیعی عروق خونی یا تومور کمک کند. فشار خون بالا می تواند با افزایش سن بیماران شایع تر شود. این غیر معمول نیست که بیماران نیاز به درمان مداوم برای فشار خون بالا داشته باشند، حتی پس از درمان بیماری زمینه ای فشار خون ثانویه.
چکاپ فشارخون
همه افراد جامعه باید با چکاپ دوره ای از وضعیت فشار خون خود مطلع و آن را تحت کنترل داشته باشند. از جمله مواردی که باعث شک به علل ثانویه فشار خون بالا می‌شود شامل:
- بروز فشارخون در سنین پایین
- شروع ناگهانی فشار خون
- فشار خون‌های بالای شدید یا مقاوم به درمان دارویی
- عدم وجود سابقه فامیلی فشار خون
همچنین اگر چه احتمال فشار خون بالا برای همه افراد وجود دارد ولی عواملی هستند که احتمال فشار خون اولیه را در افراد افزایش می‌دهد و با توجه به سبک زندگی نامناسب و کم تحرکی و چاقی و رژیم غذایی نادرست در حال حاضر سن بروز فشارخون اولیه رو به کاهش با شروع در دوران جوانی یا حتی نوجوانی است. از جمله :
- استعمال دخانیات
- دوران بارداری
- مصرف قرصهای ضدبارداری
- سابقه فامیلی
- مصرف زیاد نمک
- الکل
- اضافه وزن
- عدم تحرک کافی
- مشکلات تنفسی در خواب