متاسفانه مهم ترین عامل مرگ و میر در زنان سی تا هفتاد ساله، بیماری های مربوط به قلب و عروق به حساب می آید. امروزه روش های زیادی برای پیشگیری و یا کنترل کردن این بیماری ها در زنان به وجود آمده است که شامل ایجاد تغییرات در شیوه زندگی و رژیم غذایی و به وجود آمدن روش هایی برای شناسایی زود هنگام آن ها است که یکی از این روش ها اکوکاردیوگرافی بوده که کاملا بی خطر و غیر تهاجمی محسوب می شود. هدف از نگارش این مقاله آشنایی با اکو قلب زنان است که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.

اکو قلب

همان طور که اشار شد مشکلات قلب و عروق در زنان شایع تر است و چون با ابتلا به بیماری های قلبی دچار پیری زودرس می شوند، به همین دلیل علائم بیماری های قلبی و عروقی در زنان نسبت به مردان دارای تفاوت های مشهودی است. از جمله این تفاوت ها می توان به کمتر بودن آمار ابتلای زنان به بیماری های انسدادی عروق، پایین بودن میزان موفقیت در درمان و بالاتر بودن حساسیت آنان نسبت به روش های درمانی ضد انعقادی به واسطه جثه و قد کوتاه نسبت به مردان اشاره کرد. دلیل آمار بالای مرگ در زنان به وسیله بیماری های قلبی، کمتر بودن آگاهی نسبت این بیماری ها در بین زنان است، زیرا در تحقیقات و پژوهش ها کمتر به آن ها توجه می شود و مرکز توجهات مردان هستند از این رو تشخیص بیماری در زنان خیلی دیر اتفاق می افتد و این تأخیر در شناسایی معمولا موجب مرگ بیمار در اولین حمله قلبی می شود.

یکی از بهترین روش های تشخیص و شناسایی بیماری های قلبی و عروقی در زنان و همچنین کنترل و تعیین روند و نحوه درمان برای آن ها، انواع اکوکاردیوگرافی است. این تست کاملا بی خطر و غیر تهاجمی بوده و زنان در معرض هیچ گونه تششعات هسته ای یا اشعه ایکس قرار نمی گیرند و تنها با امواج صوتی با فرکانس بالا امکان مشاهده تصاویری متحرک از تمامی بخش های قلب و عملکرد آن به وجود می آید.

مزایای اکو قلب زنان

• بهترین روش برای تشخیص بیماری های قلبی از جمله عروق کرونر، بیماری های دریچه ای قلب و سوفل است.
• قرار نگرفتن در مقابل اشعه ایکس به خصوص در زنانی که دارای پروتز سینه هستند.
• تشخیص به موقع بیماری ها، تسهیل روند درمان و برگزیدن بهترین روش درمانی
• کم خطر بودن این روش برای مادران باردار و ایجاد امکان نظارت و بررسی قلب و عملکرد آن جهت سلامت خود و جنین به واسطه نداشتن تششعات خطرناک برای آن ها
• امکان انجام اکوکاردیوگرافی برای جنین در مادران باردار جهت تشخیص و شناسایی اختلالات قلب نوزاد و در پیش گرفتن روند درمانی مناسب حتی قبل از تولد

اکو قلب زنان باردار

تمامی زنانی که دارای مشکلات قلبی و فشار خون هستند یا همسر و اعضای خانواده آن ها سابقه این موارد را داشته اند و دوران بارداری را سپری می کنند یا این که در طول این دوران به این بیماری مبتلا شده اند در طول این مدت ممکن است مشکلات زیادی در این رابطه را پشت سر بگذارند و همین امر موجب آغاز سؤالات ذهنی این بیماران و افراد خانواده آن ها می شود. یکی از این سوالات این است که آیا امکان انجام تست و آزمایشات قلب در این دوران وجود دارد؟ آیا جنینی که در بطن این مادران وجود دارد، دارای مشکلات قلبی است؟ پاسخ این سؤالات و تمامی مسئله های ذهنی شما در این رابطه را در ادامه بررسی می کنیم.

گاهی ممکن است که برای تشخیص مبتلا شدن مادر باردار به بیماری قلبی یا تجزیه و تحلیل دوره ای فعالیت های قلب از برخی روش های آزمایش در بارداری استفاده شود، بنابراین از آن جایی که انجام آزمایشاتی که مادر و جنین را در معرض اشعه ایکس قرار می دهد مجاز نیست، اکوکاردیوگرام به دلیل استفاده از امواج صوتی بهترین گزینه است و آزمایش غالب در دوران بارداری محسوب می شود. لذا برای ارزیابی عملکرد و جریان خون قلب از اکو با سنوگرافی داپلر استفاده و به طور معمول این تست را تا پایان دوران بارداری چندین مرتبه انجام می دهند.

اکوی قلب از راه مری در زنان باردار

در این نوع آزمایش یک مبدل را به درون مری زنان باردار وارد و در مکانی از این بخش که دارای تسلط کافی به قلب است، قرار می دهند. معمولا این تست را برای بررسی وجود یا عدم وجود عفونت، لخته خون و ناراحتی های قلبی که با اکوی استاندارد امکان ارزیابی آن ها وجود ندارد، استفاده می کنند. در اکو از راه مری برای زنان باردار تنها یک خطر وجود دارد و آن داروی آرامبخشی است که به او داده می شود.

اکوی قلب جنین

جهت پایین آوردن خطر به وجود آمدن مشکلات قلبی در زمان تولد نوزاد و از آن جایی که جنبه های سلامتی قلب جنین در زمان بارداری باید به خوبی انجام شود و تمامی مشکلات به سرعت در این زمان شناسایی و بررسی شوند، بنابراین اگر پزشک هرگونه تشخیص احتمالی وجود بیماری یا مشکل قلبی در جنین را اعلام کند، برای زنان باردار اکو قلب جنین را تجویز می کند. اکوکاردیوگرافی قلب جنین یک نوع سنوگرافی بی خطر است که به وسیله امواج صوتی با فرکانس بالا تصاویری متحرک از قلب نوزاد را ارائه می دهد و امکان بررسی قلب او را فراهم می کند. در این روش کلیه مشکلات قلبی، هر گونه نارسایی و غیر طبیعی بودن بخش های قلب، ضربان و ریتم و عملکرد آن مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. از جمله مهم ترین مزایای اکو قلب جنین می توان به مواردی که در ادامه آن ها را بیان می کنیم، اشاره کرد:

• این آزمایش هرگونه غیر طبیعی بودن شرایط و عملکرد قلب نوزاد را شناسایی می کند.
• نتیجه این آزمایش مشکل دقیق و مکان آن را کاملا مشخص می کند و باعث سپری کردن دوره بارداری عالی و مدیریت آن به خوبی می شود. همچنین این نتایج به مادران کمک می کند تا پس از بارداری بتوانند راحت تر به مشکلات کودک خود پرداخته و از او نگهداری کنند.
• باعث مشخص کردن روش درمانی ایده آل برای مشکل قلبی نوزاد می شود.

چرا اکوی قلب جنین توصیه می شود؟

به طور معمول رشد قلب جنین در سونوگرافی مشخص می شود، اما اگر نتیجه ای دقیق از آزمایشات زمان بارداری به دست نیاید و یا جنین دارای ضربان قلب غیر نرمال باشد، پزشک این آزمایش را تجویز می کنند. همچنین در صورت یکی از موارد زیر اکوکاردیوگرام پیشنهاد می شود:

• جنین دارای نارسایی یا اختلال قلبی از جمله آریتمی جنینی است.
• سوابق بیماری قلبی و فشار خون بالا در خانواده وجود دارد.
• مادر دارای اعتیاد به الکل یا مواد مخدر است.
• مادر در طول دوران بارداری داروهایی مصرف کرده که ممکن است برای جنین مشکلات قلبی به وجود آورد. ( مانند داروهای صرع و آکنه)
• مادر دارای برخی بیماری های خاص مانند دیابت، لوپوس و… هستند.
• مادر یا پدر جنین بیماری قلبی مادر زادی دارند.
• جنین دارای مشکلات ژنتیکی، بیماری مغزی و یا کلیوی است.
• جنین دارای سندروم انتقالی دو قلو است.
• تجمع مایع در ناحیه پشت گردن و زیر پوست جنین نیز یکی دیگر از شرایط لزوم اکو جنینی است.
• حاملگی مادر با روش های بارداری مانند آی وی اف می تواند عاملی برای بروز مشکلات قلبی در جنین باشد.
• اگر آمینوسنتز غیر طبیعی وجود داشته باشد‌.

نحوه اکو قلب جنین در زنان باردار

انجام اکو قلب نیاز به هیچ گونه آمادگی قبلی ندارد و در حدود نیم ساعت به طول می انجامد. زنان باردار همراه همسر یا یکی از اعضای خانواده در مطب یا کلینیک حاضر می شوند تا تست را تحت نظر یک متخصص مجرب انجام دهند. اکو قلب جنین شباهت زیادی به سونوگرافی دوران بارداری داشته و در اکثر مواقع از طریق ناحیه شکم انجام می شود، اما نوع دیگری نیز از این تست وجود دارد که از طریق واژن انجام می شود. در ادامه مراحل انجام هر دو نوع اکو قلب جنین را شرح خواهیم داد.

اکوکاردیوگرافی شکمی

-زن باردار بر روی تخت دراز می کشد و مسئول اکو بر روی شکم او ژل مخصوص را قرار می دهد تا کیفیت تصاویر حاصله بالاتر برود.

– مبدل مخصوص به آرامی و احتیاط برروی شکم او کشیده و جابه جا می شود و امواج صوتی را از طریق این ناحیه به جنین منتقل می کند و سپس اکوی این جریان ایجاد می شود.

– اکوهای ایجاد شده بر روی مانیتور قابل مشاهده است و به صورت تصاویری متحرک قلب جنین و عملکرد آن را به نمایش می گذارد.

اکوکاردیوگرافی ترانس واژینال

• خارج کردن لباس های پایین تنه و دراز کشیدن برروی تخت مخصوص
• وارد کردن مبدل از طریق واژن به بدن جهت ایجاد تصاویری از قلب جنین به کمک امواج صوتی

نکته پایانی

این آزمایش در ماه های ابتدایی بارداری صورت می گیرد و با توجه به تصاویر واضح و دقیقی که در این روش ایجاد می شود، اگر نتیجه قابل قبول در روش اکوکاردیوگرافی شکمی حاصل نشد از این تست استفاده می کنند.